Foto door Martijn Koevoets

Wie, hoe, wat, waarom … Sayonara Stutgard en Uitgeverij Chaos

10 september 2021

Sayonara Stutgard doet alles met boeken. Haar eerste stappen in de literaire wereld zette ze als vrijwilliger bij Savannah Bay, waarna ze vijf jaar lang boeken verkocht bij De Bilthovense Boekhandel. Nu runt ze Uitgeverij Chaos, werkt ze als freelance redacteur en verblijdt ze klanten bij de bibliotheek in Utrecht. Daarnaast dicht ze en schrijft ze korte verhalen, en hopelijk ooit ook een roman.

Hoe heeft jouw schrijverschap zich gevormd?

Heel lang was ik enig kind, mijn broertje was een nakomeling. Als ik alleen thuis zat las ik en verzon ik verhalen om mezelf te vermaken. Niet dat ik ze toen al opschreef. Later kwam LiveJournal, een online platform nog vóór Hyves en Facebook waar je online je dagboek op kon bijhouden. Daar plaatste ik dramatische verhalen over mijn eigen leven, soms poëtisch. Zo ben ik begonnen met schrijven. Ik wist niet wat mijn genre was tot ik een keer werd meegenomen naar een open mic met poëzievoordrachten, waar ik iets herkende. Na een half jaar kijken ben ik zelf ook het podium op gegaan. Daarnaast ging ik samen met Jolien Spigt, organisator van de Feminist Open Mic, een open mic in Utrecht organiseren. Ik kwam terecht tussen lieve dichters met zelfde interesses, leerde bijvoorbeeld Mia You, Maarten van der Graaff, Obe Alkema en Dean Bowen kennen. Bij hen voelde ik me heel erg thuis. Ik dacht: misschien ben ik zelf ook een dichter. Het duurde even voordat ik dat toe durfde te geven. Dean Bowen heeft ooit een keer tegen mij gezegd: we geloven in je, maar je moet eerst in jezelf geloven.

Treed je nog vaak op?

Mijn laatste optreden was bij de Dichtersmarathon in Perdu in april. Optreden vind ik eigenlijk veel te spannend. Ik organiseer of kijk liever. Als mijn werk toch de wereld in moet dan liever via publicatie, zo zie ik geen reacties en weet ik niet wat mensen ervan vinden. Ik sta bijvoorbeeld in de laatste editie van literair tijdschrift nY. Daar ben ik heel blij mee. Toch heb ik af en toe optreden nodig, het is een haat-liefdeverhouding. Het zorgt ervoor dat er iets in mij aangewakkerd wordt.

Heb je een aanrader van een Utrechtse dichter of schrijver?

Ik zeg altijd dat ik later net zo wil worden als Mia You. Ze is heel bescheiden maar ze heeft een groot talent, haar eerste dichtbundel, I, Too, Dislike It (2016), is niet geredigeerd. Alles komt van haar, dat is mega briljant. En ik ben benieuwd naar het debuut van Lisa Weeda, Aleksandra.

Wat zou jij meer willen zien in Utrecht als City of Literature?

De Utrechtse dichters die ik ken heb ik bijna allemaal in Amsterdam ontmoet, bij Perdu. In Utrecht mis ik zo’n fysieke plek waar je elkaar tegen kunt komen, waar altijd wel lezingen of voordrachten zijn en je mensen kunt ontmoeten.

Heeft Utrecht ook invloed op je werk?

Er is een gedicht van Maarten van der Graaff, Gedicht voor Laurie Steinbusch (uit Vluchtautogedichten, 2013), over Utrecht dat me altijd heel erg heeft geïnspireerd om gedichten te schrijven over liefde, dus indirect wel.

Wat heb jij nodig om te kunnen schrijven?

Ik schrijf het best als ik de rust heb om na te denken. Ergens was de afgelopen anderhalf jaar in dat opzicht wel fijn. Ik had meer ruimte en tijd om aan grotere projecten te schrijven.

Wil je wat vertellen over Uitgeverij Chaos?

Chaos is ontstaan bij Savannah Bay. In 2017 presenteerde ik een avond over zwart feminisme in Nederland en Marieke Huisman gaf een presentatie over Uitgeverij Sara, een feministische uitgeverij uit de jaren 80. Ik maakte een grapje dat ik ook zoiets wilde opzetten. Een paar dagen later kwamen Thalia Ostendorf en Yaël van der Wouden naar me toe en zijn we begonnen. Ik kende ze eigenlijk nog niet. Thalia had ik weleens zien zitten op de universiteit en Yaël had ik zeven jaar eerder een keer ontmoet op een feestje en daarna nooit meer gezien.

Toen we begonnen zagen we onszelf niet terug in het Nederlandse literaire veld en besloten we daar verandering in te brengen. Nu zijn steeds meer mensen geïnspireerd om voor een eigen podium te zorgen. Er zijn veel mooie initiatieven opgestart die hebben laten zien dat je de grote instituten niet altijd nodig hebt. Ook grote uitgeverijen zijn meer met diversiteit bezig. Uitgeverij Wilde Haren, de nieuwe jeugdliteratuuruitgeverij van twee jonge vrouwen van kleur, wordt bijvoorbeeld benaderd om advies te geven. Zij hebben Zaïre Krieger aangedragen om The Hill We Climb van Amanda Gorman te vertalen voor Uitgeverij Meulenhoff. Zo’n adviesrol hadden wij niet toen we vier jaar geleden begonnen, we werden echt als broekies gezien. Dat we nu vaker worden gevraagd hebben we te danken aan de inzet van Neske Beks en Ebissé Wakjira-Rouw, die lang alleen hebben gestreden voor meer ruimte voor mensen van kleur en kritisch waren op de gang van zaken in het boekenvak. Voordat wij Chaos oprichtten was Ebissé lange tijd de enige zwarte redacteur in Nederland. Bij Chaos had ik Thalia en Yaël naast me. Dat verzachtte het voor mij een beetje, het was geen makkelijke weg.

Momenteel doen we met anderhalf persoon de taken die normaalgesproken door een heel team opgepakt worden, maar er liggen allerlei plannen om door te groeien. Onze laatste publicatie was de bundel Ook ik ben stukgewaaid van Emma van Meyeren, met mooie essays over rouw die goed zijn ontvangen. Daar zijn we heel trots op. Utrechts auteur Kalib Batta is momenteel op Bonaire om onderzoek te doen voor hun boek dat hopelijk volgend jaar verschijnt, en Mia You is bezig met een nieuwe bundel. We willen uiteindelijk naar drie publicaties per jaar.

Speelt de bibliotheek ook een rol in jouw liefde voor boeken?
Mijn liefde voor boeken is in de bibliotheek van Zuilen begonnen. Ik kan me ook nog mijn enthousiasme herinneren als ik naar de kelder van de oude centrale bieb ging, waar de kinderboeken stonden. Als medewerker heb je een gratis abonnement en kan je zoveel boeken op je pas zetten als je wilt, daar maak ik gretig gebruik van. Soms zijn er jonge kinderen die heel enthousiast binnenkomen omdat ze net zijn begonnen in Harry Potter. Dat is leuk. Ik denk dat iedereen van lezen houdt, je moet alleen het goede boek vinden. Als je in een boekhandel werkt vragen mensen je om tips en willen bijvoorbeeld weten wat het mooiste boek is dat je hebt gelezen, in de bieb gebeurt dat nog te weinig. Dus bij deze: als je boekentips wilt, kom naar de bibliotheek in Leidsche Rijn en vraag naar mij.

Waar ben je nu mee bezig?

Mijn eerste vertaling van een prentenboek, De binnenkant van mij, geschreven door Bell Hooks en uitgegeven door ROSE stories, komt uit in de Kinderboekenweek. Het was een pittige klus want er zit veel ritme in, maar het puzzelen was ook juist leuk.

Wie nomineer jij als volgende om te interviewen?

Mia You!