Verleden
De literatuur floreert in Utrecht. En niet sinds vandaag of gisteren. Natuurlijk heeft het huidige vruchtbare literaire klimaat in de stad alles te maken met de aanwezigheid van getalenteerde en bevlogen auteurs, instellingen en organisaties, alsook een betrokken lezerspubliek. Maar die hedendaagse dynamiek komt niet uit de lucht vallen. Zij is geworteld in een lange literaire traditie: met ruim 1300 jaar de langste van heel Nederland.
Foto: detail van het Utrechts Psalter
Romeinse tijd
Subtiele satire, oprecht engagement
47 v. Chr
Keizer Claudius besluit o.a. tot de bouw van Fort Trajectum, vernoemd naar een doorwaadbare plaats in de Rijn in de directe omgeving. Het fort wordt gebouwd op de plek waar zich nu het Domplein bevindt.
Vroege Middeleeuwen
Bisschopsstad en handelsplaats
ca. 600
Een vlak buiten Utrecht opgegraven schrijfstift uit deze tijd is het oudste bewijs dat er in ons land werd geschreven.
695
De stichting van de Domschool, de vroege voorloper van de Universiteit Utrecht, vormt het begin van de literaire geschiedenis van de stad en van Nederland.
ca. 830
Het Utrechts Psalter, het beroemdste middeleeuwse handschrift in Nederland, wordt vervaardigd. In 2015 wordt het toegevoegd aan het UNESCO Memory of the World Register.
Late Middeleeuwen
Belangrijkste stad Noordelijke Nederlanden
1122
Het Utrechts Psalter, het beroemdste middeleeuwse handschrift in Nederland, wordt vervaardigd. In 2015 wordt het toegevoegd aan het UNESCO Memory of the World Register.
1254
De bouw van de Domkerk, de kathedraal van het bisdom Utrecht, gaat van start.
1473
De Utrechtse boekdrukkers Nicolaas Ketelaar en Gerard de Leempt vervaardigen het eerste gedateerde boek van de Noordelijke Nederlanden: de Historia scholastica van Petrus Comestor.
1492
Desiderius Erasmus wordt als priester gewijd in de Utrechtse Dom.
1516
Suster Bertken is de eerste Nederlandse vrouw van wie een dichtbundel wordt uitgegeven.
1541
De Utrechtse Harmannus Borculous drukt de eerste editie van de later door Goethe, Lord Byron en Montaigne geroemde bundel Kusgedichten van Janus Secundus.
Vroegmoderne Tijd
Intellectueel vrijdenkerscentrum
1579
Met de Unie van Utrecht wordt de basis gelegd voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden die in de zeventiende ‘Gouden’ eeuw zal uitgroeien tot een economische en politieke wereldmacht.
1584
De Utrechtse stadsbibliotheek, de voorloper van de universiteitsbibliotheek, opent in de Janskerk.
1635
René Descartes werkt in Utrecht aan zijn befaamde werk Discours de la méthode (1637)
1636
De Utrechtse Anna Maria van Schurman wordt de eerste vrouwelijke academicus van Europa.
1636
De Universiteit Utrecht, anno 2017 de hoogst genoteerde Nederlandse universiteit op de Ranking of World Universities, wordt opgericht.
1686
John Locke, de Britse Verlichtingsfilosoof, werkt in Utrecht aan An Essay Concerning Human Understanding (1690).
1713
Twee jaar onderhandelen resulteert in de Vrede van Utrecht die een eind maakt aan de Spaanse Successieoorlog.
1753
Boekhandel Kemink, de voorloper van de huidige Boekhandel Broese, opent zijn deuren.
1762
Belle van Zuylen debuteert met de novelle De Edelman en ontwikkelt zich tot een van de meest vooraanstaande Nederlandse auteurs van de Verlichting.
1786
John Adams, de latere tweede president van Amerika, is op de Neude getuige van de bekrachtiging van een nieuw stedelijk regiment; het resultaat van de Utrechtse Revolutie. Nog voor de Franse Revolutie eisten Utrechtse burgers, ‘de Patriotten’ geheten, al een meer democratisch bestuur.
1788
Thomas Jefferson, de latere derde president van Amerika, bezoekt Utrecht en is onder de indruk van de Domtoren, ‘remarkable for its height’.
1807
Utrecht wordt de hoofdstad van het door Napoleon nieuw gevormde Koninkrijk Holland.
Moderne Tijd
Zelfbewuste stad
1865
Boekhandel Bijleveld, de oudste altijd zelfstandig gebleven boekhandel/uitgeverij van Nederland, wordt geopend.
1889
Maarten Maartens schrijft de eerste Nederlandse detective die internationaal faam verwerft: The Black Box Murder en groeit uit tot de meest succesvolle Nederlandse schrijver in het buitenland aller tijden.
1890
De uitgeverij van Albert Willem Bruna (de vader van Dick Bruna) vestigt zich in Utrecht.
1892
In Utrecht opent de eerste Openbare Bibliotheek van Nederland.
1914
De zeer aan Utrecht verbonden schrijver C.C.S. Crone wordt geboren op Oudkerkhof 26.
1923
Het beruchte Dada Soiree in Utrecht is volgens voorman Kurt Schwitter het hoogtepunt van de toernee.
1932
Directeur Chris Leeflang geeft het startsein voor veertig jaar literaire avonden in Boekhandel Broese.
1934
Martinus Nijhoff publiceert Awater, een klassieker uit de Nederlandse poëzie die een wandeling door Utrecht beschrijft.
1935
Virginia Woolf bezoekt Utrecht en is onder de indruk van het boekenaanbod in de stad.
1936
In de Soete Suikerbol van W.G. van de Hulst verschijnt. Van deze en talloze andere kinderboeken woorden elf miljoen exemplaren verkocht.
1937
De bekendste moord uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis: Gerrit Achterberg vermoordt zijn hospita.
1939
Hendrik Marsman voltooit de gedichtencyclus Tempel en Kruis, die strofe voor strofe aan plekken in Utrecht te verbinden is.
1971
Jan Arends verblijft in het Willem Arntsz Huis in Utrecht en schrijft Keefman.
1980
De eerste editie van de Nacht van de Poëzie vormt de start van een traditie in Utrecht; het grootste poëzie-evenement van Nederland.
1983
Met de komst van de Stichting Literaire Activiteiten Utrecht (SLAU) krijgen schrijvers uit Utrecht en de rest van het land een permanent podium in de stad.
1995
De Utrecht Maffia, een groep jonge schrijvers onder wie Ronald Giphart, Tommy Wieringa en Manon Uphoff, schudt de letteren op.
1996
Het Poëziecircus, een groep culturele ondernemers rond Ingmar Heytze en Vrouwkje Tuinman, breekt het circuit open door anarchistische literaire avonden te organiseren.
2002
De literatuurprijs van de Gemeente Utrecht, de C.C.S. Crone-prijs, wordt voor het eerst uitgereikt. Manon Uphoff is de eerste laureaat.
2011
Met het International Literature Festival Utrecht (ILFU) krijgt de stad een jaarlijks terugkerend internationaal literatuurfestival.
2013
Utrecht krijgt als eerste stad van Nederland een Literatuurhuis.