Skip to content

Utrecht in Turkish

 

“Ve ne kadar ilerlediyse, dönüş yolu da o kadar uzadı.” Bu Utrecht’in edebiyat ustalarından biri olan C.C.S. Crone’un şehrin cazibesi hakkındaki dizesidir. Bu UNESCO Edebiyat Kentine geldiğinizde, sürekli gelmek isteyeceksiniz.

Şunu hayal edin: Hollanda’nın merkezinde bulunan ve tarihi neredeyse iki milenyum geçmişe dayanan bir şehir. Küçük bir kasabanın ortamını korumayı başaran büyük bir şehir ve bugünlerde dünyadaki dördüncü en mutlu yer. Burası Utrecht. 159 uyruktan 340.000 yerleşik kişinin yaşadığı, dünyanın en güzel kanallarına sahip bir şehir. Otantik kafeler, kahve dükkanları, şarap barları ve görkemli ve göz alıcı anıtlar ile donatılmış cezbedici meydanların ve dar sokakların şehri. Güzel, değil mi? Tamamen seyahat rehberlerinde gösterildiği gibi, tam bir Hollanda şehri. Ama keşfetmeye devam edelim, çünkü Utrecht beklenmeyen hazinelerin şehridir. Hem içinde yaşayanları hem de ziyaretçilerini şaşırtır.

Utrecht’in temelleri bir Roma yerleşimi tarafından atıldı. Rhine nehri şehrin bir ucundan diğerine sayısız mavi-yeşil damarlar halinde yayılır. Ancak, şehre hayat veren sadece menderesler çizen akarsular değil aynı zamanda Utrecht’te siz yürürken ayaklarınızın altında büyüyen edebiyattır. Her köşe başında karşınıza edebi eserler çıkar: Binaların cephelerinde, tabelalarda, anıtsal taşlarda ve sokak aydınlatmalarında. Her Cumartesi, bir taş ustası hiç bitmeyen, Utrecht’in şairler cemiyetinden farklı bir şair tarafından devam ettirilen ‘Utrecht’ten Mektuplar’ adlı bir şiirin yer aldığı  bir mektubu sokağı kaplayan taş kaldırımın üzerine yontarak işler. Sözcüklerin şekillenmesi aylar, cümlelerinkisi ise yıllar sürer.

Utrecht yüzlerce yazar, şair ve gazeteciye yuva olmuştur. Şehir geniş çaplı bir kütüphane ve kitabevi ağını, en büyük Beşeri ve Edebi Bilimler fakültesini, Hollanda’daki en büyük yayınevinin genel merkezini içinde barındırmaktadır. Virginia Woolf 1930’larda şehri ziyaret ettiğinde satılık kitapların zenginliği karşısında oldukça etkilenmiştir: “Devasa çeşitlilikte kitabevleri ve Hollandaca olanlar kadar İngilizce, Fransızca ve Almanca kitaplar.” Hâlâ, Utrecht’in edebi karakteri, her şeyden önemlisi, şehrin dört bir yanında düzenlenen çok sayıda edebiyat etkinliği ile kendini göstermektedir: Her mekanda, hatta dans salonları ve birahanelerde bile organize edilen edebiyat akşamları, sokaklarda şiir yürüyüşleri ve edebiyat tiyatrosu Salon Saffier’de canlı çıkan edebiyat ustaları. Yıl boyu, her gün büyük-küçük edebiyat etkinlikleri yapılır. Het Literatuurhuis (Edebiyat Evi) Utrecht’in ana edebiyat etkinlikleri organizasyonudur. Şu anki Utrecht UNESCO Edebiyat Kenti bürosu Edebiyat Evine bağlıdır: Bu ev ofis alanı sağlayan ve ayrıca her hafta edebi etkinliklerin yapıldığı küçük bir tiyatroyu içine alan, Oudegracht (Eski Kanal) üzerindeki karakteristik bir kanal evidir. Her yıl Eylül ayında, Edebiyat Evi Utrecht Uluslararası Edebiyat Festivalini (ILFU) düzenlemektedir. Bu festival kapsamında Nick Cave, Michel Houellebecq, Paul Auster ve PJ Harvey gibi isimler sahnede yüzlerce yazar, şair, çevirmen, sanatçı ve müzisyen ile bir araya gelmiştir. Hollanda’daki en büyük şiir etkinliği olan Hollanda Şiir Gecesi ILFU Festivalinin bir parçasıdır. 1980 yılından bu yana her yıl TivoliVredenburg konser salonunda düzenlenmekte olan bu festival edebi performans sanatlarının simgesi haline gelmiştir. Etkinlik yaklaşık sekiz saat sürmekte ve yaklaşık 2000 izleyicinin önünde, aralardaki intermezzolar ile birlikte 20 şairin performansı sunulmaktadır.

Bu kent her zaman edebiyatta ön sıralarda yer almıştır. Geçmişten gelen edebi simgeleri arasında Hollanda’nın en ünlü ortaçağ el yazması kitabı olan (UNESCO Dünya Mirası Listesine alınan) Utrecht Psalter (M.S. 830) ve Kuzey Hollanda’nın ilk matbu kitabı (M.S. 1473) yer alır. Kentin edebiyata elverişli iklimi Descartes, Locke ve Hegel gibi yazar ve düşünürleri kente çekmiş ve henüz 16. yüzyılda kadın yazarlar da entelektüel çevrelerde kendilerine yer bulmuştur. Bu anıtsal kentin, en genç şehirlerden biri olmak gibi muhteşem bir özelliği de vardır: 340.000 nüfusun %70’i 45 yaşın altındadır! Çok çeşitli okul ve üniversiteler genç insanların sürekli akışını sağlamaktadır. Bu sayede genç, girişimci bir ruh antik şehir merkezini kuşatmaktadır. “Utrecht, Okumanın öğrenildiği şehir” Edebiyat Kentimizin sloganıdır ve Miffy’nin edebiyat maskotumuz olması şans eseri değildir: Utrecht’in dünyaca ünlü yazar ve sanatçısı Dick Bruna’nın, milyonlarca çocuğa okumayı öğrenen Miffy kitapları 85 milyon kopya satılmıştır.

Yeni nesil yazar ve şairleri, sayısız kitabevi ve yayınevi, çok sayıda edebiyat etkinliği ve 1300 yıllık edebiyat tarihi ile bu kent yıllardır olduğu gibi Hollanda edebiyatının beşiği olmaya devam etmektedir. UNESCO Edebiyat Kenti olarak Utrecht, insanların okumayı öğrenebildiği, yazarlarla tanışabildiği ve dünyanın dört bir köşesindeki yeni kitapları keşfedebildiği uluslararası bir edebiyat ‘merkezi’ olmaya taliptir.