Skip to content

in Polish

 

„A im dalej szedł, tym dłuższy był powrót”. – autorem cytatu jest C.C.S. Crone, jeden z najbardziej znanych pisarzy pochodzących z Utrechtu, który w ten sposób opisał twórczy potencjał tego wyjątkowego miasta. Jeśli choć raz odwiedzisz Utrecht – Miasto Literatury UNESCO, z pewnością będziesz tu wracać.

Wyobraź sobie miasto położone w samym sercu Holandii, którego historia obejmuje prawie dwa tysiące lat. Jest to duże miasto, które zachowało urokliwy klimat małego miasteczka. A przy tym zajmuje czwarte miejsce w rankingu najszczęśliwszych miejsc na Ziemi! Oto Utrecht. Poprzecinane siecią kanałów miasto liczy 340 tysięcy mieszkańców reprezentujących aż 159 narodowości. Utrecht zachwyca malowniczymi placami i wąskimi uliczkami, przy których znajdują się klimatyczne kawiarnie, winiarnie oraz wyjątkowe, przyciągające wzrok zabytki. Brzmi wspaniale, prawda? Utrecht jest kwintesencją Holandii – takiej z przewodników turystycznych. Warto jednak głębiej zanurzyć się w klimat miasta, ponieważ Utrecht kryje w sobie wiele zaskakujących zakątków. Niezmiennie zaskakuje i fascynuje zarówno turystów, jak i mieszkańców.

Początki Utrechtu sięgają czasów rzymskich, kiedy na miejscu dzisiejszego miasta Rzymianie zbudowali fort. Rzeka Ren zasila gęstą sieć kanałów przecinających miasto. Jednak Utrecht czerpie swoje siły witalne nie tylko z wijących się dróg wodnych, ale również z twórczości pisarskiej, która niemal rozkwita pod stopami przechodniów. Literaturę można znaleźć dosłownie na każdym rogu: na fasadach budynków, pamiątkowych tablicach, pomnikach, a nawet ulicznym oświetleniu. W każdą sobotę kamieniarz wykuwa w płycie brukowej na jednej z ulic pojedynczą literę z niekończącego się wiersza zatytułowanego „Litery Utrechtu”. Kolejne wersy dodawane są przez twórców skupionych w miejscowej gildii poetów. Aby uzyskać jeden wyraz, potrzeba kilka miesięcy. Jedno zdanie powstaje w ciągu kilku lat.

Utrecht jest domem dla setek pisarzy, poetów i dziennikarzy. W mieście prężnie działają liczne księgarnie i biblioteki. Mieści się tu również największy wydział nauk humanistycznych oraz główna siedziba największego holenderskiego wydawnictwa. Kiedy w latach 30. ubiegłego wieku Utrecht odwiedziła Virginia Woolf, była zachwycona niezwykle bogatą ofertą wydawniczą miasta: „Jest tu ogromna liczba księgarni oferujących książki nie tylko w języku holenderskim, ale równie bogaty wybór w języku angielskim, francuskim i niemieckim”. Literacki charakter Utrechtu jest jednak widoczny przede wszystkim w ogromnej liczbie związanych z literaturą wydarzeń organizowanych w każdym zakątku miasta, nawet w salach tanecznych i pubach. Można też brać udział w poetyckich spacerach i oglądać, jak świat stworzony w dziełach literatury ożywa na scenie teatru literackiego Salon Saffier. W ciągu całego roku w mieście niemal codziennie odbywają się większe lub mniejsze wydarzenia literackie. Ich głównym inicjatorem jest Het Literatuurhuis (Dom Literatury) – najważniejsza lokalna organizacja zajmująca się imprezami literackimi. Dom Literatury jest także operatorem programu Utrecht – Miasto Literatury UNESCO, którego biuro mieści się w charakterystycznym budynku nad Oudegracht (Starym Kanałem). Oprócz pomieszczeń biurowych znajduje się tam również niewielki teatr, w którym co tydzień odbywają się wydarzenia związane z literaturą. Co roku we wrześniu Het Literatuurhuis organizuje międzynarodowy festiwal literacki – International Literature Festival Utrecht (ILFU). Impreza przyciąga wiele znanych postaci, takich jak Nick Cave, Michel Houellebecq, Paul Auster czy PJ Harvey, a także setki pisarzy, poetów, tłumaczy, artystów i muzyków z całego świata. Jednym z wydarzeń wchodzących w skład Festiwalu ILFU jest Holenderska Noc Poezji – największe wydarzenie poetyckie w Holandii. Ta coroczna impreza odbywa się już od 1980 roku w sali koncertowej TivoliVredenburg i zyskała sobie kultowy status w dziedzinie literackiej sztuki performatywnej. Holenderska Noc Poezji trwa około 8 godzin. W trakcie imprezy przed widownią złożoną z około 2000 osób swoje utwory prezentuje 20 poetów. Występy są przeplatane muzycznymi przerywnikami.

Utrecht jest jednym z czołowych ośrodków literackiej awangardy od samego początku swojego istnienia. Miasto słynie z Psałterza utrechckiego (830 r. n.e.) – najbardziej znanego średniowiecznego manuskryptu w Holandii, wpisanego na listę UNESCO Pamięć Świata. Także tutaj w 1473 roku powstała pierwsza drukowana książka w północnej Holandii. Sprzyjająca twórczości literackiej atmosfera miasta już od XVI wieku przyciągała sławnych pisarzy i myślicieli – takich jak Kartezjusz, Locke czy Hegel. W kręgach literackich obracało się wiele kobiet–pisarek. Niezwykłe jest również to, że miasto o tak chlubnej tradycji należy jednocześnie do najmłodszych: aż 70 procent z 340 tysięcy mieszkańców nie przekroczyło 45. roku życia! Gwarancją stałego dopływu młodych ludzi jest bogata oferta szkół i uczelni wyższych. Dzięki temu zabytkowe centrum miasta wprost kipi młodzieńczym duchem i energią. „Utrecht–miasto, które uczy czytać” – oto motto naszego Miasta Literatury. I to nie przypadek, że literacką maskotką miasta jest Miffy: do tej pory sprzedano aż 85 milionów książeczek o przygodach tej sympatycznej króliczki, a wiele milionów dzieci nauczyło się czytać właśnie dzięki Miffy wymyślonej przez pochodzącego z Utrechtu artystę Dicka Brunę.

Kolejne pokolenia pisarzy i poetów, liczne księgarnie i wydawcy, bogata oferta imprez literackich oraz silne związki z literaturą trwające już 1300 lat – wszystko to sprawia, że Utrecht jest prawdziwą ostoją holenderskiej literatury. Jako Miasto Literatury UNESCO Utrecht chce być międzynarodowym centrum aktywności literackiej – miejscem, w którym można nauczyć się czytać, spotykać się ze znanymi pisarzami oraz odkrywać nowe książki z całego świata.